Mówiąc „bursztyn”, zazwyczaj mamy na myśli bursztyn bałtycki. Tymczasem na świecie występuje co najmniej sto różnych żywic nazywanych bursztynem. Dlatego warto zadać pytanie o rodzaj bursztynu, by dowiedzieć się, że może on być i dominikański, i sumatrzański, i kanadyjski, i…
Niezależnie od przymiotnika, wszystkie żywice kopalne są utwardzoną w naturalnych warunkach żywicą, ale pochodzącą od innego gatunku drzewa macierzystego. Każda powstawała w specyficznych dla siebie warunkach geologicznych i klimatycznych, w środowisku lądowym bądź morskim i w różnym czasie. Wśród żywic kopalnych znane są triasowe, jurajskie, kredowe i te nam najbliższe – paleogeńskie sprzed co najmniej 40 mln lat.
Prezentowane na wystawie okazy pochodzą z jednej z największych tego typu kolekcji na świecie znajdującej się w zbiorach PAN Muzeum Ziemi w Warszawie. Została ona zapoczątkowana w roku 1984, kiedy wybitna badaczka i znawczyni bursztynu prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz zapoczątkowała badania nad żywicami kopalnymi i subfosylnymi z wykorzystaniem metody spektroskopii w podczerwieni. Gromadzona w muzeum kolekcja żywic powiększała się z biegiem czasu głównie dzięki darczyńcom – dziś liczy sobie ok. 600 okazów i obejmuje okazy ekspozycyjne oraz próbki do badań.
Bursztyn bałtycki i żywice mu towarzyszące
Zaprezentowane na wystawie żywice pokazane zostały w układzie geograficznym. Wśród okazów pochodzących z Europy zobaczymy nasz rodzimy bursztyn bałtycki, czyli sukcynit, wraz z towarzyszącymi żywicami akcesorycznymi, tj. walchowitem z Czech, symetytem z Sycyli, rumenitem z Rumunii, a także bursztyn francuski i hiszpański.
Żywice z Ameryki Północnej i Południowej
Z obszaru kontynentu amerykańskiego pochodzi najbardziej frapujący cedaryt (ze skał i osadów wieku kredowego) znany zarówno z Kanady, jak i z USA oraz mniej znany ale bardzo interesujący bursztyn z New Yersey (USA). Ponadto prezentujemy bursztyn dominikański i meksykański – obie żywice są cenione za wyjątkowe walory estetyczne a przy tym są bogate w inkluzje organiczne.
Bursztyny z Azji
Azja, która bogata jest w żywice zarówno kredowe, jak i paleogeńskie – bursztynnikom najbardziej kojarzy się z birmitem. Wśród żywic kopalnych z Azji prezentujemy także: sachaliński rumenit (w swoim czasie sprzedawany jako symetyt), mało znany bursztyn japoński występujący w wielu miejscach i w osadach różnego wieku oraz bursztyn indonezyjski.
Żywice subfosylne
Ekspozycja obejmuje również kopale, czyli żywice subfosylne, znacznie młodsze od bursztynu, których kolekcja w ostatnim czasie znacznie się powiększyła dzięki darczyńcom wspomagającym zbiory PAN Muzeum Ziemi w Warszawie. Wiek kopali określany jest na 10 tys. – 5 mln lat. Często utwardza się je, by lepiej nadawały się do celów jubilerskich – mimo to są niżej cenione niż znacznie starsze od nich bursztyny. Na wystawie zobaczymy próbki kopali z Kolumbii, Dominikany, Angoli, Madagaskaru, stanu Sabah w Malezji i z Nowej Zelandii.
Nietrudno zauważyć, że kopalne żywice świata dalece się różnią od najbardziej nam znanego bursztynu bałtyckiego – nic dziwnego, pochodzą z różnych gatunków drzew, powstawały w różnych warunkach i występują na różnych kontynentach. Wprawdzie tylko niektóre z nich są wykorzystywane do celów jubilerskich, to wszystkie są obiektem badań naukowych i cenną zdobyczą kolekcjonerów. Spojrzenie na mapę znanych żywic kopalnych i kopali pozwala na stwierdzenie, że różnego rodzaju bursztyny znajdujemy na wszystkich kontynentach poza Antarktydą – i t też tylko dlatego, że kontynent ten nie został jeszcze pod tym kątem przebadany.
Z bursztynem dookoła świata
Muzeum Ziemi PAN w Warszawie
Czynna do 31 stycznia 2022