Wystawa „Bursztynowy herb Gdańska” jest częścią większej ekspozycji „Pod królewską koroną. Kazimierz Jagiellończyk a Gdańsk w 560. rocznicę wielkiego przywileju” i prezentuje herb Gdańska w bursztynowym kontekście.
Herb Gdańska i bursztyn to dwa bardzo ważne symbole miasta. Ikonografia tych połączonych wizerunkowo elementów sięga czasów nowożytnych. Bursztynowe obiekty wytwarzane w Gdańsku przekazywano jako reprezentacyjne prezenty dyplomatyczne - stanowiły one niezwyczajny dar, dzieło sztuki i natury zarazem. Tradycja ta trwa nieprzerwanie do czasów współczesnych. Wizerunki herbu Gdańska spotkać można na różnorodnych, niewielkich przedmiotach o charakterze pamiątkarskim, ale również współczesnych insygniach władzy.
W Muzeum Bursztynu prezentowane są przede wszystkim wyroby współczesne. Wśród przedmiotów dekorowanych herbem miejskim są: biżuteria męska oraz damska, sztućce, modele statków, szkatułki, przybory piśmiennicze oraz akcesoria dla palaczy. Ozdobą wystawy są gdańskie insygnia najważniejszych urzędników miejskich oraz władz uczelni wyższych. Obiekty pochodzą ze zbiorów muzealnych, urzędów, uczelni, a także od osób prywatnych: artystów i bursztynników.
Idea wystawy powiązana jest z obchodami rocznicy nadania wielkiego przywileju dla Gdańska. Król Polski, Kazimierz Jagiellończyk, w trakcie swojej wizyty w mieście 15 maja 1457 roku, wystawił dokument potwierdzający jedność funkcjonujących w tym czasie na terenie Gdańska ośrodków miejskich. Utworzone zostało jedno miasto, a na mocy kolejnego przywileju, z dnia 25 maja 1457 roku, odnowiony i udostojniony herb Gdańska. Od tego momentu krzyżacka przeszłość miasta, którą odzwierciedlały dwa srebrne krzyże w czerwonym polu tarczy, uzyskała królewski symbol - złotą koronę. Tak ukształtowany herb miejski, jako znak lokalnej wspólnoty, przetrwał do dziś.
Wielki przywilej miał szczególne znaczenie dla rozwoju bursztynnictwa w Gdańsku. Przekazany dostęp do terenów bogatych w surowiec oraz prawo do pozyskanego bursztynu zdecydowanie wpłynęły na rozkwit tego rzemiosła przypadający od poł. XVI do poł. XVIII w. Gdańsk był wówczas niedoścignionym ośrodkiem bursztynnictwa. Przywilej m.in. potwierdził dotychczasowe nadania terytorialne dla miasta, powiększając je o Mierzeję Wiślaną, przyznawał prawo zarządu wybrzeżem morskim Prus oraz regulowania żeglugi z prawem sądzenia spraw nabrzeżnych. Rada otrzymała wyłączność w sprawie zezwoleń na handel i w sprawie przyznawania prawa osiedlania się w mieście kupców innej narodowości.
W wyniku zmian politycznych otworzyła się droga do samodzielności gdańskiej organizacji cechowej. Dwadzieścia lat później, tj. 31 marca 1477 roku, został zatwierdzony statut pierwszego gdańskiego cechu bursztynników. Koniec panowania Zakonu Krzyżackiego i postępy ruchu reformacji przyniosły duże zmiany w zakresie typologii bursztynowej produkcji oraz źródeł zaopatrzenia gdańskiego ośrodka w surowiec. Po utworzeniu cechu powstają nowe warsztaty. W mieście produkowano liczne przedmioty sakralne i świeckie, takie jak: ołtarzyki, świeczniki, kufle i puchary, sztućce, ozdobne szkatuły, kabinety, gry towarzyskie, ramy do luster, a nawet meble. W gdańskich pracowniach powstawały bursztynowe dzieła sztuki wykonywane na zamówienie nie tylko mieszczan, ale również szlachty oraz królów polskich. Docierały one na dwory książęce i królewskie w całej Europie.
„Bursztynowy herb Gdańska”
Muzeum Bursztynu w Gdańsku
26 maja - 1 października 2017 r.
(część projektu „Pod królewską koroną. Kazimierz Jagiellończyk a Gdańsk w 560. rocznicę wielkiego przywileju” prezentowanego w kilku oddziałach Muzeum Historycznego Miasta Gdańska: Muzeum Bursztynu, Ratuszu Głównego Miasta Gdańska, Domu Uphagena i Twierdzy Wisłoujście)
Więcej informacji:
Muzeum Historyczne Miasta Gdańska