(…) Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż bursztynu legalne, jak i nielegalne jest ciągle istotnym problemem w ostatnim czasie. Intensywność w/w działań jest spowodowana po części wstrzymaniem eksportu bursztynu z Obwodu Kaliningradzkiego. Na pomorskim rynku brakuje surowca, z kolei jego wysokie ceny na rynkach zagranicznych powodują zachwianie działalności usługowej dla całej branży jubilerskiej. Brak surowca na rynku przekłada się na gwałtowne ożywienie w obszarze poszukiwania złóż. Rodzi to dużo problemów związanych z nielegalnym poszukiwaniem bursztynu, jak i również w obszarze legalnie projektowanych poszukiwań.
Nieprecyzyjne i niespójne zapisy różnych ustaw, powodują problemy interpretacyjne, a konsekwencji stwarzają pole do różnego rodzaju nadużyć. Sytuacja niekontrolowanego poszukiwania i wydobywania bursztynu powoduje zmniejszenie przychodów budżetu państwa i jednostek samorządowych, również jest stratą dla legalnie działających przedsiębiorców ponoszących wszelkie ciężary fiskalne.
Poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji złóż bursztynu reguluje ustawa prawo geologiczne i górnicze. Ustawa ta przydzieliła marszałkom działającym przy pomocy geologów wojewódzkich jako organom pierwszej instancji administracji geologicznej zadania związane z wydawaniem decyzji na poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin objętych prawem nieruchomości gruntowej, jaką jest bursztyn, oraz udzielanie koncesji na ich wydobycie. W województwie pomorskim wydana jest obecnie 1 koncesja na wydobycie bursztynu: Przeróbka SL w Gdańsku. Natomiast na rynku poszukiwań ważnych jest aktualnie 100 decyzji uprawniających do poszukiwań złóż bursztynu.
Odrębnym problemem jest nielegalne poszukiwanie i wydobywanie bursztynu. O ile w przypadku legalnej działalności organy posiadają narzędzia kontrolne z uprawnieniami sankcyjnymi, to w przypadku nielegalnego poszukiwania bursztynu problem egzekwowania odpowiedzialności jest zdecydowanie bardziej złożony. Sankcje grożące za taką działalność kończą się zazwyczaj na niskich mandatach karnych, co przy zyskach z nielegalnie wydobytego bursztynu nie ma żadnej mocy odstraszającej. Udowodnienie nielegalnego poszukiwania i wydobywana bursztynu napotyka na bariery interpretacyjne, które prowadzący taką działalność bez ogródek wykorzystują.
Taka działalność jest zazwyczaj tłumaczona jako nieszkodliwa, niepowodująca strat w środowisku, czy wręcz usprawiedliwiana opartymi na swobodzie działalności gospodarczej – w myśl twierdzenia „moja nieruchomość, mogę robić co chcę”. Zdarzają się ostatnimi czasy nawet tak kuriozalne sytuacje, w których poszukiwacze pod pretekstem rekultywacji terenu wydobywają bursztyn. W takim przypadku działalność służb kontrolnych powinna być poparta wiedzą o aktualnych uwarunkowaniach prawnych i regulacjach z tego zakresu.
Należy podjąć próbę, mimo całej niekonsekwencji czy nawet rozbieżności ustaw, wypracowania metodyki postępowania. Należy się skupić na:
a) lepszej współpracy organów administracji
- współpraca organów podczas procesów administracyjnych, zasięganie opinii w sytuacjach kiedy nawet tego nie przewidują wymogi ustawowe
- współdziałanie organów (policji ,straży granicznej ) podczas kontroli działalności poszukiwawczej i wydobywczej
- zasada bezwzględnej egzekucji wymogów prawnych, nawet dla czynów o niskiej szkodliwości społecznej
- przygotowanie informacji dla samorządów, policji i straży granicznej o procedurach i dokumentach, jakie musi mieć legalnie działający przedsiębiorca posiadający koncesję na rozpoznanie, poszukiwanie i eksploatację złóż bursztynu
b) zmianach legislacyjnych
- doprecyzowanie w obowiązującym prawodawstwie zasad wykonywania działalności na terenach prawnie chronionych (eliminacja sprzecznych regulacji prawnych – np. możliwość poszukiwania kopalin – ale już ich wydobycia nie, np. w przypadku bursztynu) w obszarach chronionego krajobrazu
- kwestia otulin parków narodowych, krajobrazowych – brak jednoznacznych regulacji
- plany zagospodarowania przestrzennego – na ile zapisy w mpzp mogą wpływać na prace poszukiwawcze i rozpoznawcze (…)
Z przemówienia marszałka woj. pomorskiego Mieczysława Struka podczas konferencji "Problematyka poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji złóż bursztynu na terenie woj. pomorskiego", która odbyła się 22 czerwca w Gdańsku.