Paciorki guzkowate

Kolekcja Nikołaja K. Rericha zebrana została w 1902 roku podczas prac wykopaliskowych na cmentarzysku kurhanowym znajdującym się na północnym brzegu jeziora Szeregordo w guberni Nowogrodzkiej.

Bursztynowe ozdoby, fragmenty ceramiki i krzemienne przedmioty zostały znalezione w warstwie kulturowej osady datowanej na neolit – eneolit, która w miejscu odkrycia bursztynowych artefaktów miała czerwoną barwę. Prawdopodobnie ozdoby te pochodziły z grobu lub grobów.

W literaturze panowało mniemanie, że kolekcja N. K. Repicha po rewolucji 1917 roku zaginęła. Większość naukowców wykorzystywała jedynie materiały archiwalne Instytutu Historii Kultury Materialnej RAN, w którym znajdowały się wszystkie referaty wygłoszone do 1917 roku. Kolekcja N. Repicha z początkiem lat 30. XX wieku została oddana do zbiorów Państwowego Ermitażu. Przekazanie jej odbyło się dzięki bratu i siostrze wspomnianego badacza: B. Rerichowi i E. Ozerowej. Kolekcja znalazła się w zbiorach Ermitażu w 1934 roku. Od tego czasu jest chroniona i eksponowana na wystawach stałych i czasowych. 

Zawiera ona, oprócz fragmentów ceramiki i wyrobów krzemiennych, 215 całych ozdób bursztynowych i ich części, oraz kilkadziesiąt fragmentów trudnych do zidentyfikowania. Są to głównie paciorki guzkowate w liczbie 148 okazów i zawieszki – 63 okazy. Bursztyn jest bardzo zwietrzały, pokryty nieprzezroczystą dość grubą warstwą, część zabytków została zakonserwowana niezidentyfikowaną substancją. Część jest niestety nie do zidentyfikowania ze względu na rozdrobnienie i stan zachowania. Wszystkie wyroby są to formy gotowe lub ich fragmenty, część (16 okazów) była naprawiana przez dodatkowe wiercenie, które nie w każdym przypadku dało pożądany efekt. 

Najczęściej wykorzystywano surowiec bursztynowy odmiany nieprzezroczystej żółtej i jasnożółtej, brak odmiany przezroczystej. Liczba ozdób z kolekcji pozwala na stwierdzenie, iż w tej kolekcji dobór odmian surowca bursztynowego nie jest przypadkowy. Ozdoby wykonane zostały z sukcynitu, co potwierdziło badanie metodą instrumentalną w świetle podczerwonym (IRS w tabletce KBr). Szczegółowe badania prowadzone są aktualnie w celu zestawienia materiału bursztynowego z wiekowo analogicznym materiałem z ziem polskich i innych przybałtyckich.



O. W. Łazarievicz, W. I. Mołodin, P. P. Labeckij: N. K. Repich – archeolog. Nowosybirsk 2002, s. 19-21, ryc. 2