Bursztynowy Kabinet Stanisława Augusta Poniatowskiego

Relikwiarz autorstwa Michela Redlina oraz kabinet należący niegdyś Stanisława Augusta Poniatowskiego będą reprezentować Kolekcję Bursztynu na wystawie „Crème de la crème. Najcenniejsze z cennych malborskiego muzeum”, której wernisaż został zaplanowany na 20 maja.

Bursztynowy kabinet należący do ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta jest zaliczany do najcenniejszych eksponatów w zbiorach malborskiego muzeum. Został on wykonany z użyciem bursztynu, kości słoniowej, metalu i szkła lustrzanego po 1771 r. Jest on dwudrzwiowy, w formie szafy barokowej, o konstrukcji drewnianej oklejonej płytkami bursztynowymi. Wewnątrz, w głębokiej wnęce z lustrem w tle, umieszczona jest pełnoplastyczna figurka Madonny z Dzieciątkiem, wykonana również z bursztynu. Po obu stronach niszy znajduje się po pięć szufladek z metalowymi uchwytami. Dodatkowo jedna szufladka została umieszczona w szczycie szafki oraz dwie w części frontowej cokołu. Oprócz wartości artystycznej kabinet jest cenny także ze względów historycznych – szczególnie że zawiera inskrypcje będące osobistymi refleksjami króla Stanisława Augusta na temat sytuacji politycznej w okresie rozbiorowym.
Kabinet jest darem lady Barbary Carmont z Edynburga z roku 1979 – własnością tej rodziny był prawdopodobnie od pocz. XIX w. i do dziś nie wiadomo, jak znalazł się w jej posiadaniu. Kabinety zbliżone formą do malborskiego znajdują się m.in. w zbiorach Grünes Gewölbe w Dreźnie oraz Victoria & Albert Museum w Londynie.

1416_3Analogii w innych kolekcjach europejskich nie ma za to kolejny ważny eksponat na tej wystawie – relikwiarz Michela Redlina, datowany na ok. 1680 r. i wykonany z bursztynu, kości słoniowej z metalowym trzpieniem i na drewnianej podstawce. Został on zakupiony do zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku w 1971 r. w paryskim antykwariacie. Jego kształt jest zbliżony do krzyża, a całość programu dekoracji wskazuje, że zawierał on relikwie Krzyża Świętego. Relikwiarz będzie prezentowany po przerwie, w czasie której został poddany konserwacji.

Bursztynowe eksponaty to zaledwie dwa z 33 najciekawszych i najbardziej wartościowych nabytków Muzeum Zamkowego w ostatnim półwieczu, wyselekcjonowanych przez kustoszy prawie wszystkich muzealnych kolekcji. Oprawa ekspozycji, formą nawiązująca do urodzinowego tortu, pomieści przykłady sztuki gotyckiej i nowożytnej. Tę pierwszą reprezentować będą znakomite obiekty sztuki gotyckiej: Chrystus w Ogrójcu – arcydzieło z warsztatu toruńskiego, piękna rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, stojąca w sąsiedztwie wytwornego rycerza – św. Jerzego, który z wystudiowaną elegancją przebija dzidą niezbyt strasznego smoka. Są też inne średniowieczne rarytasy: półtoraręczny miecz znaleziony pod Elblągiem, bombarda z wizerunkiem tronującej Marii, kilkaset srebrnych krzyżackich brakteatów – tzw. skarb z Kwidzyna, wreszcie rękopiśmienne rozprawy filozoficzne Jana Dunsa Szkota z połowy XV w.

W grupie obiektów nowożytnych - oprócz wymienionych bursztynowych - będą wabić oko znakomite przykłady rzemiosła artystycznego i złotnictwa: monstrancja królewiecka, modlitewnik Skarb niebieski w srebrnej oprawie czy krzesło z zapleckiem obitym kosztownym kurdybanem. Nie można nie wymienić portretu królewicza Władysława Zygmunta Wazy – ryciny Pontiusa wykonanej w oparciu o rysunek Petera Rubensa, rewelacyjnej flamandzkiej martwej natury z kręgu Jana Davidsza de Heem i kolorowanej mapy Prus autorstwa Petrusa Schenka Juniora. Trzeba przywołać też dwóch Fryderyków: rysownika Gilly’ego i rytownika Ficka – twórców albumu „Schloß Marienburg in Preußen” z 1799 roku.

Wiek XIX będzie reprezentować Bitwa pod Grunwaldem – szkic olejny Jana Matejki z 1872 r., poprzedzający powstanie głównego dzieła pod tym samym tytułem z lat 1875-1878. Obok Matejki pojawi się Albert Tschautsch z rewelacyjnie malowanym konnym portretem księcia pruskiego Fryderyka Wilhelma. W tych ramach czasowych zmieszczą się także: lity pas kontuszowy z manufaktury w Lipkowie i dekoracyjny wazon z konterfektami polskich królów: Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego z nieborowskiej manufaktury księcia Michała Radziwiłła.

Listę ekspozycyjnych znakomitości zamknie tryptyk z Tenkit z 1504 r. z Koronacją Matki Bożej w szafie środkowej i umieszczonymi na awersach skrzydeł bocznych świętymi: Barbarą i Jakubem Starszym. Ołtarz, fundowany przez księcia Fryderyka Wettyna, przedostatniego wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego z okresu przed jego sekularyzacją, ze względów konserwatorskich będzie można podziwiać na stałej ekspozycji rzeźby sakralnej w jednym z dormitoriów na Zamku Wysokim.

Więcej eksponatów z Kolekcji Bursztynu malborskiego muzeum można oglądać na trwającej do końca września br. wystawie „Skarby z bursztynu”, gdzie prezentowany jest wyjątkowy kielich bursztynowy autorstwa pochodzącego z Gdańska Jacoba Dobbermanna (własność The Hunterian Museum).


Wystawa „Crème de la crème. Najcenniejsze z cennych malborskiego muzeum”

Muzeum Zamkowe w Malborku, Wielki Refektarz na Zamku Średnim
Kurator wystawy: Ewa Witkowicz-Pałka
Termin: 21.05-02.10.2011

www.zamek.malbork.pl

Fot. Relikwiarz Michela Redlina ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku

Źródło: amber.com.pl., Muzeum Zamkowe w Malborku, Elżbieta Mierzwińska „Bursztyn w sztuce” (Malbork 1998)