Atlas widm w podczerwieni (IR) żywic kopalnych i subfosylnych oraz niektórych imitacji bursztynu ma dwojaki charakter: prezentacji widm w podczerwieni (IR) różnych żywic naturalnych i imitacji bursztynu oraz bogatego merytorycznie tekstu opisującego analizowane żywice głównie w kontekście geologicznym, geograficznym i fizykochemicznym. Resumé wszystkich tych danych otwiera możliwość lepszego poznawania i doskonalszej klasyfikacji żywic kopalnych i młodszych.
Najważniejszą częścią Atlasu jest obszerny zestaw widm w podczerwieni głównie żywic kopalnych ze znaczną reprezentacją sukcynitu. Widma IR przedstawione w Atlasie charakteryzują okazy żywic pozyskane przez Muzeum Ziemi PAN z różnych stron świata, stanowiąc przy tym ilustrację ich różnorodności pod względem geograficznym, geologicznym (wiek, warunki środowiskowe) i fitogenicznym. Szczególnie istotnym jest fakt, iż znaczna część zbiorów jest efektem działania autorki Atlasu i jej zespołu. Autorka jest znanym i cenionym w świecie specjalistą z dziedziny bursztynu. Było to gwarancją, że źródła pozyskiwania żywic były pewne i dobrze udokumentowane.
Przedstawione widma IR stanowią przede wszystkim tzw. finger print analizowanych żywic. Metoda IR zdobyła sobie renomę w badaniach żywic właśnie ze względu na charakterystyczny kształt widm dla różnych grup żywic. Właśnie dlatego metoda ta stała się podstawową fizykochemiczną metodą badań żywic kopalnych, począwszy od sukcynitu z jego słynnym „ramieniem bałtyckim”, czyli charakterystyczną grupą pasm właściwych dla żywic tego typu. Na podkreślenie zasługuje także bogactwo widm: z liczby 1100 widm IR zebranych w Katalogu Muzeum Ziemi autorka wyselekcjonowała ok. 350. Zbiór ten stanowi znakomicie dobrany zestaw widm reprezentujących żywice w różnych aspektach, co czyni go przydatnym dla badaczy z różnych dziedzin.
Istotne z praktycznego punktu widzenia (poza szerokim wyborem bogatej reprezentacji żywic świata dla różnych celów porównawczych) jest włączenie widm IR imitacji bursztynu. Jest to ważne dla dzisiejszego rynku jubilerskiego, gdzie przy spadku podaży bursztynu bałtyckiego stosuje się imitacje (a nawet fałszerstwa) oparte na użyciu innych żywic kopalnych, subfosylnych i sztucznych.
Ważną częścią Atlasu jest bogaty merytorycznie tekst. Zawiera on przede wszystkim szeroką charakterystykę żywic przedstawionych widmami IR. Godne podkreślenia jest przy tym podawanie źródeł pochodzenia badanych próbek. Tekst zawiera także obszernie zarysowaną historię badań żywic metodą spektroskopii w podczerwieni, co może stanowić ważny materiał dla badaczy zajmujących się historią badań żywic, zwłaszcza bursztynu bałtyckiego. Szczególna wartość merytoryczna tekstu pracy polega na włączeniu dyskusji dotyczącej miejsca żywic kopalnych w dziedzinie nauk mineralogicznych, w dziale mineralogii organicznej. To ważny głos dla podkreślenia wagi tej kopaliny dla badań w zakresie nauk o ziemi.
Jeszcze bardziej istotny walor Atlasu to próba usystematyzowania kwestii związanych z klasyfikacją żywic. Razem z prof. Norbertem Vávrą , cenionym austriackim badaczem żywic, autorka podejmuje ważki i trudny problem klasyfikacji żywic, począwszy od „źródeł”, czyli opisywania pionierskich odkrywców danej żywicy i nadawanych przez nich nazw. Pozwala to na porządkowanie wiedzy o żywicach kopalnych i stanowi ważny wkład do tworzenia ich klasyfikacji. Część opisowa zawiera także charakterystykę wielkiej różnorodności żywic, wynikającą głównie z wieku, fitogenezy, ale też zależną od wielu warunków środowiskowych, co znacznie wzbogaca i nadaje szerszego znaczenia naukowego omawianemu Atlasowi. Ogromne doświadczenie i wiedza tematyczna autorki stały się ponadto podstawą wytyczenia dalszych kierunków badań żywic – nie tylko spektroskopowych.
Atlas będzie stanowić bardzo ważną pozycję wśród monografii na temat żywic kopalnych. Imponująca jest przy tym zarówno liczba widm, jak i – a może przede wszystkim – różnorodność miejsc pobrania próbek różnego typu i wieku. Takich opracowań jak Atlas brakuje nie tylko w polskiej, ale i światowej literaturze, zaś wersja angielska Atlasu umożliwi wykorzystanie tego cennego materiału naukowego szerokim rzeszom badaczy, kolekcjonerów, jubilerów i innych zainteresowanych osób na świecie, a wśród nich – pracowników różnych muzeów, laboratoriów chemicznych czy farmaceutycznych. Poszukiwacze zaś mogą wykorzystać zamieszczone w Atlasie dane przy identyfikacji dalszych znalezisk.
Atlas widm w podczerwieni (IR) żywic kopalnych i subfosylnych oraz niektórych imitacji bursztynu może stać się w przyszłości podstawą elektronicznej biblioteki widm IR żywic naturalnych, zwłaszcza kopalnych, dla nowoczesnych spektrofotometrów do podczerwieni, na wzór e-bibliotek innych grup związków i materiałów organicznych.
dr hab. Aniela Matuszewska jest pracownikiem naukowym Katedry Geochemii, Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Śląskiego, Wydziału Nauk o Ziemi w Sosnowcu, specjalistką z zakresu fizykochemicznych, w tym spektroskopowych metod badań kopalnej materii organicznej, autorką wielu publikacji poświęconych badaniom bursztynu.