Warszawskie Zbiory Bursztynu w Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

W 2007 roku obchodzona jest 75. rocznica powołania Towarzystwa Muzeum Ziemi. Wielodziałowe Muzeum Ziemi, działające aktualnie jako jednostka PAN, poza kolekcją bursztynu posiada zbiory geologiczne, mineralogiczne, petrograficzne (w tym znaczącą liczbę meteorytów), paleobotaniczne, paleozoologiczne, oraz materiały - w archiwum i bibliotece - z historii nauk geologicznych i ochrony przyrody nieożywionej.

W roku 1951 etnograf Adam Chętnik utworzył w Muzeum Ziemi Pracownię Bursztyniarską, rozpoczął gromadzenie okazów bursztynu (w tym kurpiowskich wyrobów ludowych), otworzył pierwszą w Warszawie wystawę bursztynu w nowej siedzibie przy Alei Na Skarpie oraz zorganizował pierwszą konferencję bursztyniarską "O bursztynie w Polsce". A. Chętnik znany jest również jako twórca kolekcji bursztynu w Muzeum w Łomży i założyciel Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie Łomżyńskim. W latach 1958-1973 kierownikiem Pracowni Bursztyniarskiej, a po przemianowaniu - Działu Bursztynu, była Zofia Zalewska - botanik i geograf. Od roku 1974 Działem Bursztynu Muzeum Ziemi PAN kieruje geolog Barbara Kosmowska-Ceranowicz.
Okazy pozyskiwano przede wszystkim poprzez zakupy, poza tym drogą wymiany z kolekcjonerami, jak również zbierania z nagromadzeń i złóż przez pracowników. Znaczna część okazów, zwłaszcza z ostatnich lat, pochodzi z darów.

Kolekcje
Warszawskie Zbiory Bursztynu należą obecnie do jednych z największych na świecie kolekcji bursztynu bałtyckiego i innych żywic kopalnych. Całkowita liczba 26 165 numerów inwentarzowych obejmuje numery zbiorcze, stosowane do lat 70., więc rzeczywista liczba okazów jest znacznie większa. Przechowywane są w kolekcjach: form, odmian, regionalnej (Polski i świata), inkluzji roślinnych, inkluzji zwierzęcych, wyrobów archeologicznych i współczesnych. Zgromadzono również kolekcję imitacji bursztynu, księgozbiór literatury o bursztynie oraz botaniczne kolekcje współczesnych materiałów porównawczych.

wzb_1Wśród inkluzji roślinnych znajdują się szczególnie cenne trzy holotypy wątrobowców, wyznaczone przez R. Grolle. Kolekcja inkluzji zwierzęcych - prawdziwa skarbnica dla paleoentomologów i arachnologów - zawiera 120 holotypów stawonogów, z których liczne pochodzą z darów. Dotychczas opublikowano ilustrowaną monografię Bursztynowy skarbiec (2001), katalogującą autorską kolekcję prawie 8000 inkluzji organicznych w bursztynie bałtyckim, zgromadzonych dzięki zoologowi Tadeuszowi Giecewiczowi, który w latach 1972-1989 przeglądał surowiec wydobywany z kopalnych plaż holoceńskich przez Zakład Eksploatacji Bursztynu Państwowego Przedsiębiorstwa "Jubiler" z Sopotu.
W kolekcji form naturalnych bursztynu bałtyckiego pozyskanych z kopalń sambijskich oraz z osadów polodowcowych i nagromadzeń plażowych z terenu Polski szczególnie cenny jest zbiór brył bursztynu o masie od 300 do 2050 gramów. Bryły bursztynu - fenomen przyrody prezentowano jako wystawę czasową (2002-2005), której towarzyszył katalog.
Bogata kolekcja żywic kopalnych z kilkudziesięciu stanowisk na świecie nie tylko stanowi bezcenny materiał badawczy, jest również prezentowana w szerokim wyborze na aktualnej ekspozycji w Muzeum Ziemi PAN.

wzb_2Odmiany pierwotne i wtórne bursztynu bałtyckiego służą jako materiał do badań zmienności cech poszczególnych bryłek, do obserwacji zmian właściwości kopalnej żywicy na skutek utleniania, poza tym do opracowywania metod konserwacji. Kompleksowa prezentacja kolekcji odmian zawarta jest w ilustrowanej fotografiami publikacji Odkrywane piękno bursztynu (2005), w której zamieszczono również drugie opracowanie - katalog wyrobów od datowanych na wiek XVII do współczesnych.
Kolekcja wyrobów dokumentuje w szerokim wyborze wzornictwo stosowane w obróbce bursztynu od pradziejów do dnia dzisiejszego, nie tylko w Polsce. Gromadzona była ze szczególnym nastawieniem na rozwijające się powojenne bursztynnictwo polskie. Z tych czasów w zbiorze znajdują się wyroby produkowane masowo, ozdoby wykonane przez rzemieślników, twórców ludowych oraz dzieła artystów plastyków. Kolekcja została starannie opracowana, a wyniki zestawiono w dwóch katalogach obejmujących całość (1996, 2005).
Imitacje bursztynu gromadzone są w celu rozpoznania zmiennej oferty materiałów o cechach naśladujących bursztyn, dostępnych na rynku w przeszłości i współcześnie oraz badania ich właściwości fizyczno-chemicznych pozwalających na identyfikację fałszerstw.

wzb_3

 

 

 

 

 

 

 

 

Wystawy

Znaczące Opracowania

Dział Bursztynu Muzeum Ziemi - Polska Akademia Nauk
al. Na Skarpie 20/26, 00-488 Warszawa
tel. +48 22 6297479 w. 113
www.mz-pan.pl